In zijn jonge jaren ging Michiel Soeters op voor het diploma van stuurman op de grote handelsvaart – een beroep dat hij uiteindelijk niet zou gaan uitoefenen. Maar de sterke radar voor onveiligheid die hij op zee ontwikkeld had, komt hem nu goed van pas in zijn huidige bestaan als coach en trainer bij de ‘School voor transitie’. In zeker opzicht heeft hij daar nog steeds het stuurwiel in handen, maar dan als loods voor organisaties die, zoals hij dat uitdrukt “op zoek zijn naar leiderschap op basis van compassie en vertrouwen”, in plaats van de angst en het wantrouwen die maar al te vaak nog de kop opsteken.
Het Samen Opleiden zit in een periode van transitie, en het is dan ook niet meer dan logisch dat uitgerekend Soeters de Week van Samen Opleiden 2024 mag aftrappen met een webinar. Hij begint met een korte Mentimeterpeiling onder de circa 40 deelnemers. Daaruit komt naar voren dat bijna niemand tegen verandering is, maar dat meer dan een derde van hen zich bij een recente verandering geen actieve deelnemer heeft gevoeld en dat bijna driekwart vond dat er toen onvoldoende is stilgestaan bij wat die verandering bij hen teweeg had gebracht. In de woordenwolk naar aanleiding van de vraag wat ze dan gemist hebben, springen ‘betrokkenheid’, ‘transparantie’ ‘tijd’ en ‘doel’ er duidelijk uit.
Soeters gaat vervolgens in op het verschil tussen verandering en transitie. Verandering is vrij simpel te omschrijven als een beweging van A naar B. Transitie is veel complexer: het is het emotionele, cognitieve, fysieke en spirituele proces ten gevolge van die verandering. Aan de hand van de zogeheten ‘Transitiecirkel’ schetst Soeters de emotionele patronen van mensen tijdens een transitie. Na welkom te zijn geheten hechten mensen zich, zoeken ze verbinding en intimiteit, worden ze des te pijnlijker getroffen door afscheid en verlies, rouwen ze daar – al dan niet bewust – over en zoeken ze ten slotte naar betekenisgeving en een nieuwe roeping om weer verder te kunnen.
Waar leiders zich nogal eens in vergalopperen, is dat ze te weinig of zelfs helemaal niet stilstaan bij wat door hen voorgestelde veranderingen bij hun ondergeschikten teweegbrengen. Ze brengen het in hun ogen mooie nieuws, en willen de koersverandering, hup, implementeren. Soeters: “Leiders snijden de bocht af, ze zijn al aan de overkant, terwijl hun mensen nog de woestijn door moeten. Die kunnen onmogelijk hello zeggen als ze nog geen goodbye hebben kunnen zeggen. In plaats van de nieuwe situatie te kunnen omarmen, raken mensen verloren.” De cirkel van zo’n gestagneerde transitie ziet er dan ook helemaal anders uit: mensen isoleren zich, raken onthecht, vermijden verbinding, ontkennen het verlies, voelen weerstand en vallen ten prooi aan gevoelens van zinloosheid. Ze worden onverschillig of cynisch en checken uit…
Leiders moeten zich dus rekenschap geven van wat er in mensen omgaat en wat ze beweegt, en moeten daarnaar handelen. Iedereen heeft in zijn leven Secure Bases nodig: mensen die een bron van veiligheid voor je zijn, die je rustig kunnen maken en houden, en die je waar nodig een zetje in de goede richting kunnen geven. In je vroegste jeugd zijn dat vooral je ouders, maar ook volwassenen hebben Secure Bases nodig – zeker ook op het werk. Een leider die voor zijn mensen een secure base is, kan zorgen voor de juiste balans tussen caring en daring. Blijf dus als leider betrokken, toon begrip, accepteer dat iemand verandering ingewikkeld of bedreigend kan vinden, zo luidt de boodschap van Soeters: “We willen immers allemaal gezien en gehoord worden, voelen dat we ertoe doen.”
Aan het slot van zijn betoog gaat Soeters nader in op die balans tussen caring en daring en de rol die een leider daarin speelt. Als er sprake is van weinig caring in combinatie met weinig daring, dan trek je je als leider terug. Bij weinig daring en veel caring vermijd je groei en ontwikkeling. Je bent dominant in het geval van veel daring maar weinig caring. Pas in een situatie waarin er zowel veel caring als veel daring is, opent zich ‘het venster van excelleren’. Je zorgt dan als leider voor psychologische veiligheid, iets waar iedereen behoefte aan heeft. Bijvoorbeeld door iets van jezelf te laten zien, je kwetsbaar op te stellen. Of door nieuwgierig te zijn naar de ander, vragen te stellen. Vanuit die veilige basis kun je risico’s nemen in de relatie, benoemen wat schuurt, ja zelfs conflicten aangaan. Maar ook: bereid zijn het veranderingsproces te vertragen door de tijd nemen – waardoor de reis door de woestijn voor iedereen die mee moet paradoxaal genoeg veel sneller zal verlopen.