Hoe realiseer je in je school een onderzoekscultuur, waarin systematisch en onderbouwd aan onderwijskwaliteit wordt gewerkt? Dat is de hoofdvraag van een onderzoek dat zich afspeelt op tien opleidingsscholen in Noord-Brabant. Corry Kocken, programmadirecteur van de partnerschappen vo AOS Zuidoost-Brabant en vo AOS Noordoost-Brabant, heeft hoge verwachtingen. “Onderzoek en Samen Opleiden gaan hand in hand.”
Het is niet toevallig dat dit onderzoek, gefinancierd door NRO, juist op scholen in Noord-Brabant wordt uitgevoerd. De vijf partnerschappen in deze regio zijn allemaal begonnen als academische opleidingsschool en besteden in het Samen Opleiden nog steeds veel aandacht aan de onderzoekscomponent. “Toen de subsidie voor de ‘academische kop’ verdween, besloot het schoolbestuur OMO om praktijkonderzoek in hun scholen te blijven faciliteren”, vertelt Corry. “Tien vo-opleidingsscholen van OMO doen nu mee aan het NRO-onderzoek waarin het draait om bevordering van de onderzoekscultuur in school omdat dit de kwaliteit van het onderwijs verbetert.”
Zoals gezegd is er in het Samen Opleiden in het vo deze regio al veel aandacht voor praktijkonderzoek. Inzet is dat studenten een onderzoekende houding en een onderzoekend vermogen ontwikkelen. Daarvoor is het nodig dat zij tijdens hun opleiding ervaren dat er in de scholen structureel praktijkonderzoek wordt uitgevoerd, zegt Corry. “Daarom zijn er bijvoorbeeld trajecten georganiseerd om ervaren docenten onderzoeksvaardiger te maken en zijn er projecten waarin docenten samen met collega’s van andere scholen schooloverstijgend onderzoek doen. Ook heeft iedere school een onderzoekscoördinator, een docent die de taak heeft om in de school onderzoeksthema’s op te halen en het onderzoeksproces te ondersteunen. Op sommige scholen is deze docent ook de schoolopleider. Studenten die op zulke scholen stage lopen, krijgen dus mee dat onderzoek in het onderwijs thuis hoort.”
“Onderzoek en Samen Opleiden gaan hand in hand.”
Corry Kocken
Er gebeurt dus al veel, maar het kan nóg beter. Want gebleken is dat het praktijkonderzoek dat in de school wordt uitgevoerd vaak los staat van het schoolbeleid. Dat is jammer, omdat onderzoek en beleid elkaar kunnen versterken. De school heeft meer profijt van praktijkonderzoek als het aansluit bij het beleid. En andersom is het beleid krachtiger als het is gebaseerd op praktijkonderzoek. “Om meer grip te krijgen op het verbinden van praktijkonderzoek en schoolbeleid, hebben wij met verschillende regionale partners een onderzoeksaanvraag gedaan bij NRO”, vertelt Corry. “We hopen dat het onderzoek aanwijzingen en handvatten oplevert die scholen kunnen gebruiken om die verbinding te bewerkstelligen en te verstevigen.”
Een andere vraag is wat er allemaal voor nodig is om praktijkonderzoek goed te integreren in de schoolcultuur. “Dat is vaak lastig,”, zegt Corry, “omdat de dagelijkse hectiek, de waan van de dag, vaak veel aandacht opeist, terwijl onderzoek juist wat distantie en bezinning vereist. Dus de dynamiek van het beroep van de leraar staat bijna haaks op de dynamiek die nodig is voor onderzoek. Hoe breng je dat bij elkaar? Ook dat is een vraag waar het NRO-onderzoek antwoorden op gaat zoeken.”
Het onderzoek bestaat uit drie ‘lagen’. De eerste laag is het praktijkonderzoek dat docenten in hun eigen school gaan uitvoeren naar een schoolgebonden of persoonlijk thema. Daarin spelen de onderzoekscoördinatoren van de scholen een belangrijke rol. Ook de opleidingsinstituten die in het partnerschap participeren zijn bij deze onderzoeken betrokken.
Corry: “Daarnaast zijn er schooloverstijgende professionele leergemeenschappen (PLG’s) gevormd die onderzoek gaan doen naar de verbinding tussen de onderzoeken op de scholen (laag 1) en de schoolcultuur. Deze PLG’s gaan op zoek naar interventies die kunnen bijdragen aan een goede verbinding tussen de praktijkonderzoeken en het schoolbeleid. Daarom zitten er in de PLG’s zowel docenten en onderzoekscoördinatoren, als leidinggevenden. En derde laag is een onderzoek dat het grote geheel monitort en succesfactoren en belemmerende factoren in kaart brengt. Dat onderzoek wordt uitgevoerd door onderzoekers van de Technische Universiteit Eindhoven, Tias en Ons Middelbaar Onderwijs.”
Het onderzoek gaat komend schooljaar van start en duurt drie jaar. Corry heeft hoge verwachtingen van het onderzoek, temeer daar het de afgelopen maanden gedegen is voorbereid. “Er is een stevige voedingsbodem en alle zaadjes zitten in de grond. Er is een goed onderzoeksplan, de onderzoeksgroepen zijn gevormd en er is begin juni een startbijeenkomst geweest. Ik heb er alle vertrouwen in dat dit onderzoek de onderzoekende cultuur op de scholen in onze regio een boost zal geven. En daar kunnen natuurlijk ook andere scholen en partnerschappen in het land van profiteren.”
