Biesta
Het prachtige risico van onderwijs, zo betitelt onderwijsfilosoof Gert Biesta zijn boek over het zwakke karakter van onderwijs uit 2015. De titel intrigeerde me, veel collega’s verwijzen naar dit werk, en dus kocht ik het boek en begon te lezen. Ik ben nu 2/3 gevorderd, en ben trots op mezelf. Ik vind het een moeilijk boek, en ik twijfel oprecht of collega’s die naar dit werk verwijzen, het werkelijk zelf gelezen hebben, laat staan doorgrond hebben. Maar daarin zal ik me vast vergissen. Van Hattie heb ik geleerd dat het leereffect vooral afhangt van de aanwezige voorkennis, en daarom zal Biesta’s werk voor sommigen toegankelijker zijn dan voor anderen. Laat ik voor mezelf spreken: ik ben weinig gewend aan het lezen van filosofische werken.
In elk hoofdstuk gaat Biesta het ‘gesprek’ aan met één of twee andere filosofen wier werk verwant is met het thema. Het zijn met name deze passages die ik echt moeilijk vind. Een willekeurig voorbeeld van een zin: ‘subjectificatie is hoogst politiek, omdat het intervenieert in de bestaande ordening van dingen, de heersende opdeling of verdeling van het waarneembare, oftewel van datgene wat begrepen kan worden door middel van zintuigen’ (p. 128). Ik heb mezelf toegestaan om stug door dit soort passages heen te lezen, zonder daadwerkelijk te begrijpen wat er staat, omdat Biesta er omheen goed uitlegt wat volgens hem de essentie is. Zijn eigen taal vind ik toegankelijker dan de taal van de filosofen met wie hij het ‘gesprek’ voert.
Wat ik meeneem uit het boek zijn de vraagtekens die hij plaatst bij fenomenen, waarover ik nauwelijks nadenk, zo gewoon vind ik ze. Zo schrijft hij dat we denken over leren als iets dat we niet niet kunnen doen. Dat maakt dat een leven lang leren geen keuze is, dat gebeurt gewoon. Hij betoogt echter dat we zelf moeten bepalen of en wat we leren. Dat doet me denken aan gedachtewisselingen die ik regelmatig heb met kandidaten die zich willen laten registeren als lerarenopleider bij de VELON: zij schrijven vaak dat ze leren en professionaliseren door hun werk te doen, waardoor bij mij de vraag opkomt: waar houdt ‘gewoon’ werken op en begint het leren? Hoe bewust is dit proces?
Biesta’s boek biedt geen handreikingen voor leraren en lesgeven, het is een boek dat me dwingt tot langzaam denken: waar ben ik mee bezig? En waartoe? Dick van der Wateren heeft daar een prachtige voorzet voor geschreven in het blog https://onderzoekonderwijs.net/2014/05/19/gert-biesta-over-het-prachtige-risico-van-onderwijs/. En ook de samenvatting en recensie op wij-leren.nl helpt om greep te krijgen op dit waardevolle boek. https://wij-leren.nl/gert-biesta-het-prachtige-risico-van-onderwijs.php
Over Mariëlle Theunissen
Mariëlle Theunissen is onderwijskundige en voltooide haar doctoraal opleiding Onderwijskunde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. In 1995 promoveerde zij op een proefschrift naar samenwerking tussen onderwijsorganisaties. Tijdens en na haar promotie werkte Mariëlle als lerarenopleider aan de lerarenopleiding van de Radboud Universiteit Nijmegen en Hogeschool Rotterdam. Tevens is zij docent muziek en CKV aan het Alfrink College in Zoetermeer en is zij betrokken bij de ontwikkeling van de Opleidingsschool Haaglanden.
