Lectoraat en practoraat (mbo) zijn ingeburgerde begrippen in de wereld van het Samen Opleiden. Maar auctoraat (vo) is dat niet – nog niet. Dat geldt ook voor primoraat (po). Een handjevol (opleidings)scholen heeft dat concept inmiddels omarmd, maar voor het overgrote deel van het onderwijsveld is het nog een onbekende grootheid. Het Platform Samen Opleiden & Professionaliseren ziet meerwaarde om de onderzoekende houding van (aanstaande) leraren door een auctoraat te versterken vandaar aandacht hiervoor in de Week van Samen Opleiden 2024 middels een (digitale) sessie.
‘Auctor’ komt uit het Latijn, en betekent zoveel als ‘autoriteit’, ‘boegbeeld’, ‘inspirator’ of ‘motor’ – we kennen het woord in de uitdrukking ‘auctor intellectualis’: geestelijke vader. Naar de afgeleide vorm ‘auctoraat’ is het echter vergeefs zoeken in de Dikke Van Dale. Vandaar dat Auctoraat, de gelijknamige stichting die deze term gemunt heeft, er zelf een definitie voor heeft bedacht: ‘Vindplaats voor onderzoek en ontwikkeling’. Aan die vindplaats zijn een of meer auctoren verbonden die dat (praktijk)onderzoek een impuls geven: meestal gepromoveerde deskundigen, die soms ook verbonden zijn aan universiteiten of hogescholen. Maar de vo-school waar het auctoraat gevestigd is, is en blijft zelf nadrukkelijk eigenaar van wat er aan onderzoek en ontwikkeling plaatsvindt.
Het Zwolse Greijdanus College is zo’n vo-school, en scheikundedocent Hans Vogelzang is er de drijvende kracht achter het auctoraat ‘Brede Vorming’. Het thema komt voort het Koersplan van de school en is vertaald in een onderwijsontwikkelingslijn waar het auctoraat dus ook een rol in heeft door onder andere praktijkonderzoek uit te voeren. Om leerlingen zich te laten ontwikkelen tot zelfstandige en zelfbewuste volwassenen, moeten ze op school aan zo veel mogelijk vormende ervaringen worden blootgesteld en daarop leren reflecteren, zo betoogt hij. De hele school en alle leraren zijn daarbij betrokken. Daardoor krijgt het auctoraat verbonden aan het centrale thema ook een zichtbare plek in de organisatie. Vogelzang fungeert daarbij zelf als interne auctor: hij is namelijk zowel leraar (“Met m’n poten in de modder”) als onderzoeker (“Gepromoveerd, dus met kennis van onderzoeksmethoden”). Een combinatie die ervoor zorgt dat hij door zijn collega’s serieus genomen wordt in zijn rol als auctor.
Ton Kallenberg is rector van het Jac. P. Thijsse College in Castricum. Ook daar wordt met een auctor gewerkt. Onderzoeksmatig te werk gaan was al een speerpunt van de school op het moment dat hij in 2022 op het spoor van het auctoraat kwam. Hij was meteen gecharmeerd van “de emancipatoire gedachte die ervan uitgaat”. De auctor maakt deel uit van de driehoek inductie/Samen Opleiden – professionalisering/academie – onderwijsonderzoek. Het auctoraat ‘Kansrijk Onderwijs’ past 1 op 1 waar de Stichting waar de school onder valt voor staat: kansrijk onderwijs voor elke leerling. Omdat “cultuur structuur nodig heeft”, zijn er onderzoekscoördinatoren aangesteld: “Niet om het doen van onderzoek, maar om het stimuleren daarvan”. De auctor is niet meer weg te denken op het Jac. P. Thijsse College, sterker nog: “Om het plat te slaan: de auctor is voor mij de opstap naar de LE-docent en is dus opgenomen in het functiebouwhuis.”
Voor Pettra van Beveren, programmaleider bij NOA (Nieuwe Opleidingsschool Amsterdam) is dat alles muziek in de oren. Nabije toekomstmuziek welteverstaan: in september gaat ook NOA auctoren inzetten: “Er zijn 30 scholen bij ons partnerschap aangesloten, we willen op drie ervan starten met een auctoraat.” De thema’s circuleren nog, er is nog geen definitieve keuze gemaakt. Van Beveren gaat voor het startproces graag te rade bij de ervaren pioniers Vogelzang en Kallenberg. Ze is bijvoorbeeld benieuwd hoe je de contacten met universiteiten legt: “We hebben die nu door het partnerschap SO&P met de VU, maar wil dat dan ook zeggen dat dat de preferred supplier moet zijn?” Op dat punt kan Vogelzang haar geruststellen: “Je kunt gewoon om het even welke hoogleraar aanschieten. Vertellen wat je van plan bent. De meesten zijn buitengewoon welwillend, er is geen reden voor koudwatervrees.”
Een van de deelnemers aan de sessie wil tot slot weten hoe je collega’s het best kunt betrekken. Ook daar heeft Vogelzang een duidelijk advies: “Zorg dat het thema onontkoombaar is. Presenteer dat thema, en zorg dat iedereen het snapt. En daarna is het volhouden, volhouden, volhouden.” Kallenberg kan zich niet voorstellen dat iemand niet onderzoeksmatig zou willen werken: “In feite doet iedereen dat al, vaak zonder het te beseffen. Die nieuwsgierigheid hèb je als docent!”