Praktijkvoorbeeld | Met een open blik kijken naar onderwijsvernieuwing op schoolniveau

Twintig studenten van de eerstegraads lerarenopleiding van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) volgen sinds dit collegejaar het keuzevak Vernieuwend Onderwijs, een initiatief van de VU een de Nieuwe Opleidingsschool Amsterdam (NOA). Vanuit twee perspectieven is het een mooi voorbeeld van Samen Opleiden: het opleidingsinstituut en de opleidingsscholen doen gezamenlijk een aanbod aan studenten, en het opleidingscurriculum beweegt mee met de ontwikkelingen die op scholen gaande zijn.

Het Nederlandse onderwijs kent een lange en bewogen geschiedenis. In de jaren twintig van de vorige eeuw en ook de afgelopen decennia zijn verschillende ‘vernieuwende‘ onderwijsconcepten ontwikkeld. Zo kennen we traditioneel vernieuwingsonderwijs, zoals het montessorionderwijs, de vrijeschool en het daltononderwijs. De afgelopen twintig jaar is daar een aantal hedendaagse concepten bijgekomen, zoals gepersonaliseerd leren, Tienerscholen, Agora-scholen en leergemeenschappen. “Het laat zien dat scholen en leraren zoekende zijn naar hoe het anders kan.”

Yke Meindersma, lerarenopleider en coördinator Samen Opleiden aan de VU Lerarenacademie, werkt al 30 jaar in het onderwijs. Op microniveau – in haar klassen, tijdens colleges – is ze altijd bezig met nieuwe ontwikkelingen en nieuwe inzichten. Ze zegt: “Het vak en het onderwijs zijn namelijk altijd in beweging en in ontwikkeling. Vernieuwen hoort bij het onderwijs.” Leraren-in-opleiding neemt ze daarin mee. Op de opleiding leren lio’s  over zowel landelijke als internationale ontwikkelingen in het onderwijs. Ook verkrijgen ze inzicht in de nieuwste (vak) didactische en onderwijskundige ontwikkelingen.

“In het curriculum van de lerarenopleiding”, vertelt Yke, “is echter nog niet zoveel aandacht voor de ontwikkelingen op schoolniveau. Terwijl er heel veel gebeurt op scholen.” Waarom gaan schoolleiders en docenten op zoek naar een andere manier om onderwijs vorm te geven, waarom kiezen scholen voor werken met een ander dan het reguliere onderwijsconcept? Wat is de aanleiding? En wat willen ze bereiken – wat moet het dan opleveren? Yke wil lio’s aanmoedigen zichzelf deze vragen te stellen en op onderzoek uit te gaan. Onderzoeken wat past bij jou als leraar: ‘Hoe wil ik met leerlingen werken? Ben ik op mijn plek in het reguliere onderwijs of kom ik beter tot mijn recht op een school die werkt met een vernieuwend onderwijsconcept?’

Hoe kun je er als leraar achter komen wat bij je past? Yke is van mening dat deze zoektocht aandacht behoort te krijgen tijdens de opleiding. Zodra een leraar aan het werk is, is het moeilijk om die helicopterview aan te nemen. Het is waardevol voor lio’s als ze de kans krijgen om zich te verdiepen in alternatieven. Twee jaar geleden wijdde de VU Lerarenacademie een studiedag aan de ontwikkelingen op de verschillende opleidingsscholen. Instituutsopleiders van de VU zijn mee gaan lopen op scholen die werken met een hedendaags vernieuwend onderwijsconcept. Vanuit die ervaring is de VU Lerarenacademie gaan nadenken over hoe dit een plek kan krijgen in het opleidingscurriculum.

Daar komt aspirant-opleidingsschool NOA om de hoek kijken. De omgeving Amsterdam kent veel traditionele en hedendaagse vernieuwingsscholen, waarvan een groot deel bij NOA is aangesloten. “NOA leidt studenten op in de context van vernieuwingsonderwijs”, vertelt Pettra van Beveren, programmaleider. Yke benaderde Pettra met het voorstel om een keuzevak te ontwikkelen, zodat meer studenten kennis kunnen maken met vernieuwingsscholen. Pettra was meteen enthousiast: “Het was vanaf het begin de ambitie van NOA om startbekwame docenten op te leiden die bekend zijn met het lesgeven in brede conceptscholen in de (groot)stedelijke context. En dit  sloot aan bij de wens van de VU zelf om meer aandacht te geven in haar curricula aan het conceptonderwijs. Het is een mooi voorbeeld van samen opleiden.” De VU Lerarenacademie en aspirant-opleidingsschool NOA ontwikkelden samen het keuzevak Vernieuwend Onderwijs, waarbij vernieuwend onderwijs op schoolniveau centraal staat.